Është thashethem që fryn flluskën e Brukselit: Ekzekutivi më i lartë i BE-së, Ursula von der Leyen, mund të kalojë qytetin për të drejtuar NATO-n.
Arsyeja ka kuptim. Ajo ka një marrëdhënie të mirë pune me Uashingtonin. Ajo është një ish-ministre e Mbrojtjes. Dhe si presidente e Komisionit Evropian, ajo ka përvojë pune me shumicën e krerëve të qeverive të NATO-s. Plus, nëse zgjidhej, ajo do të bëhej liderja e parë femër e aleancës.
Biseda është kulmuar në javët e fundit, teksa njerëzit shikojnë largimin në pritje të Sekretarit të Përgjithshëm aktual të NATO-s, Jens Stoltenberg në fund të shtatorit.
Megjithatë, sipas atyre brenda NATO-s dhe në Komisionin, murmuritjet janë më shumë dëshirash sesa sugjerime për një ndryshim pune në pritje. Nuk ka asnjë provë që von der Leyen është e interesuar për rolin, dhe ata në Bruksel nuk presin që ajo të largohet përpara se të përfundojë mandati i saj i parë presidencial në 2024.
Muhabetet janë të ngjashme me zhurmat rreth kryeministrit holandez Mark Rutte, një lider me shërbim të gjatë i cili kontrollon çdo kuti, por këmbëngul se nuk e dëshiron punën.
Spekulimet ilustrojnë se sa shumë e ka ndryshuar NATO-n pushtimi rus i Ukrainës – dhe kush mund ta udhëheqë atë. Lufta ka vënë në qendër të vëmendjes aleancën, duke e bërë punën më të ndjeshme dhe të profilit të lartë politikisht se në të kaluarën. Dhe aleatët papritmas janë shumë më të kujdesshëm se kë duan në podium që të flasin për ta.
Me pak fjalë, muhabeti duket se janë njerëzit që manifestojnë kandidatët e tyre idealë dhe testojnë idetë në vend që të angazhohen në një negociatë të vërtetë.
“Sa më shumë emra, aq më i qartë nuk ka kandidat”, tha një diplomat i lartë evropian, i cili foli në kushte anonimiteti për të diskutuar dinamikat e brendshme të aleancës.
Një diplomat i dytë i lartë evropian ra dakord: “Ka shumë thashetheme”, tha ky person, “por nuk ka fushë të qartë në këtë fazë”.
Lista (shumë) e shkurtër
Shefi i ardhshëm i NATO-s, thonë zyrtarët, duhet të jetë një evropian që mund të punojë ngushtë me këdo që është në Shtëpinë e Bardhë.
Por kjo nuk është e gjitha. Shefi i ardhshëm i NATO-s duhet të jetë dikush që do të mbështesë Ukrainën, por nuk është aq i ashpër sa të frikësojë vendet që shqetësohen për provokimin e Rusisë. Dhe personi duhet të ketë staturë – me gjasë një ish-kryetar shteti ose qeverie – i cili mund të marrë mbështetje unanime nga 31 kryeqytete dhe, më e rëndësishmja, nga SHBA.
Kjo nuk është një listë e gjatë.
Von der Leyen është në të, por ka disa pengesa për kandidaturën e saj.
E para është thjesht koha. Nëse Stoltenberg largohet nga posti në vjeshtë siç ishte planifikuar, zëvendësimi i tij do të vinte në zyrë një vit përpara se mandati i von der Leyen në Komision të përfundojë në fund të vitit 2024. Ajo madje mund të kërkojë edhe një mandat tjetër pesëvjeçar.
“Unë nuk mendoj se ajo do të lëvizë askund para përfundimit të mandatit të saj”, tha një zyrtar i lartë i Komisionit, i cili gjithashtu foli në kushte anonimiteti për të diskutuar çështjet e brendshme.
Spekulimet janë të shumta se shefit aktual të NATO-s mund t’i kërkohet të qëndrojë, të paktën për pak kohë, për të lejuar që një kandidat si von der Leyen të hyjë në një fazë të mëvonshme.
“Nëse mandati i Stoltenberg zgjatet deri në verën e ardhshme, kandidatura e Ursula von der Leyen do të dukej logjike”, tha një diplomat i tretë i lartë evropian.
Por në një intervistë me POLITICO javën e kaluar, Stoltenberg u shfaq i etur për të shkuar në shtëpi. Shefi i NATO-s ka qenë në detyrë për më shumë se tetë vjet, mandati i dytë më i gjatë në historinë shtatë dekadash të aleancës.
I pyetur për thashethemet që ai mund të vazhdojë, sekretari i përgjithshëm u përgjigj në mënyrë sarkastike: “Së pari, ka shumë më tepër pyetje në botë që janë jashtëzakonisht më të rëndësishme se kaq”.
“Plani im është të kthehem në Norvegji”, shtoi ai, “Unë kam qenë këtu për një kohë të gjatë”.
Aleanca është e ndarë për këtë çështje. Disa vende – veçanërisht ato jashtë BE-së – do të preferonin një vendim të shpejtë për të shmangur pjesëmarrjen në zgjedhjet e vetë BE-së të vitit 2024. Frika, tha një diplomat i katërt evropian, është se NATO bëhet një “çmim ngushëllues në politikën më të gjerë evropiane”, ndërsa liderët bëjnë pazare se kush do të drejtojë institucionet kryesore të BE-së.
Një sfidë tjetër për von der Leyen do të ishte historia e Gjermanisë për shpenzimet e mbrojtjes – dhe rekordi i saj si ministre e mbrojtjes e Gjermanisë.
Një dekadë më parë, vendet e NATO-s u zotuan të shkojnë drejt shpenzimit të 2 për qind të prodhimit të tyre ekonomik për mbrojtjen deri në vitin 2024. Por Gjermania, pavarësisht se është ekonomia më e madhe e Evropës, e ka humbur vazhdimisht pikën, edhe pasi shpalli një fond prej 100 miliardë euro vitin e kaluar për të modernizuar ushtarake.
Për më tepër, disa vëzhgues thonë se von der Leyen mban njëfarë përgjegjësie për gjendjen relativisht të dobët të mbrojtjes së Gjermanisë.
Nga këndvështrimi i qeverisë gjermane, mbajtja e von der Leyen në krye të Komisionit mund të jetë gjithashtu një prioritet më i madh se NATO-ja – edhe nëse ajo vjen nga opozita aktuale e qendrës së djathtë. Ekzekutivi i BE-së është ndoshta më i fuqishëm se shefi i NATO-s brenda Evropës, duke nxitur politika që prekin pothuajse çdo cep të jetës.
Në mënyrë të parashikueshme, Komisioni zyrtarisht hedh poshtë çdo spekulim.
“Presidenti nuk është kandidat për postin” e sekretarit të përgjithshëm të NATO-s, tha një zëdhënës i Komisionit për POLITICO të hënën. “Dhe ajo nuk ka koment mbi spekulimet.”
Kush tjetër mund ta bëjë atë?
Ashtu si me von der Leyen, është e paqartë nëse disa emra të tjerë të qarkulluar janë në të vërtetë të disponueshëm.
Kryeministri holandez Rutte ka hedhur poshtë spekulimet për një rol të NATO-s, duke u thënë gazetarëve në janar se ai donte “të largohej nga politika dhe të bënte diçka krejtësisht të ndryshme”.
Një zëdhënës i kryeministrit përsëriti këtë javë se pikëpamja e tij nuk ka ndryshuar.
Burime të brendshme, thonë se lideri holandez nuk duhet të llogaritet. Në detyrë që nga viti 2010, Rutte ka përvojë të konsiderueshme duke punuar me liderë në të gjithë aleancën dhe promovon një lidhje të ngushtë transatlantike.
Holanda është gjithashtu relativisht muskulare në mbrojtje – ajo ka qenë një nga donatorët më të mëdhenj të Evropës për Ukrainën – por jo aq e ashpër sa vendet në krahun lindor.
“Emri i Rutte vazhdon të shfaqet”, tha diplomati i dytë i lartë evropian, “por asnjë lëvizje për këtë përtej thashethemeve”.
Të tjerë që përmenden herë pas here si kandidatë të mundshëm janë kryeministrja estoneze Kaja Kallas dhe kryeministri spanjoll Pedro Sánchez, dhe në një masë më të vogël sekretari britanik i mbrojtjes Ben Wallace, zëvendëskryeministri kanadez Chrystia Freeland, presidenti rumun Klaus Iohannis dhe presidentja sllovake Zuzana Čaputová.
Por pavarësisht thashethemeve, zyrtarët pranojnë se shumë prej këtyre emrave nuk janë politikisht të realizueshëm në këtë fazë.
Kallas, për shembull, perceptohet si tepër e ashpër. Dhe anasjelltas, Kanadaja dhe disa vende të Evropës Jugore shihen brenda aleancës si ngecëse në investimet e mbrojtjes. Pastaj është fakti që disa kryeqytete do të kundërshtonin një kandidat jo-anëtar të BE-së, duke e komplikuar një kandidaturë të Wallace.
Si rezultat, një figurë e lartë nga një vend verior ose perëndimor i BE-së duket profili më i mundshëm për një kandidat të suksesshëm. Megjithatë, tani për tani, kush do të ishte ai person mbetet i errët. Megjithatë, zyrtarët kanë një afat kohor: samitin vjetor të NATO-s në korrik.
“Ose do të shpallet një sekretar i ri i përgjithshëm,” tha një diplomat i pestë i lartë evropian, “ose mandati i Jens Stoltenberg do të zgjatet”.
Gazeta Shqiptare
